Aan de ene kant wordt Rusland, door de ambitie van diens diens leider Vladimir Putin, gepresenteerd als een land dat het doel heeft om zijn grondgebied uit te breiden tot historische proporties, aan de andere kant wordt veelvuldig de nadruk gelegd op de trage wijze waarop Rusland grondgebied verovert op het Oekraïense leger. Rusland lijkt te zwak om de ambities waar te maken.
Ik ben geen Ruslandkenner en kan daarom geen oordeel vellen over de veronderstelde ambities van Putin, of over de kracht dan wel zwakte van het Russische leger. Wel lijkt het me dat de traagheid waarmee Rusland grondgebied verovert, suggereert dat, als Putin al de ambitie zou hebben om delen van Europa te veroveren, deze ambitie te hoog gegrepen lijkt.
Natuurlijk kan de situatie elk moment omslaan. De ontwikkelingen is Syrie hebben ons laten zien dat een groot land zomaar kan imploderen en door een kleine legermacht veroverd kan worden. Ook Oekraïne zou zomaar kunnen imploderen, als het voor een ieder duidelijk wordt dat de oorlog verloren is. In dat geval zou Rusland snel terreinwinst kunnen boeken, als het dat zou willen. De trage opmars van Rusland is dus geen in steen gebeiteld gegeven.
Ik maak me echter totaal geen zorgen dat Rusland Europa binnen zal vallen en ik ben ook niet van plan Russisch te gaan leren. Door dit gebrek aan angst ben ik misschien in een goede positie om na te denken over de toekomst van Oekraïne, want hoe moeten we nu verder? Het is onmogelijk om nogmaals drie jaar oorlog te blijven voeren. En voorkomen moet worden dat het land, net als Syrie, totaal uiteenvalt en leeggeplunderd gaat worden. Om ook maar niet te denken aan de miljoenen vluchtelingen die dan aan de poorten van Europa zullen staan te rammelen.
Mijn uitgangspunt is dat Oekraïne opgedeeld moet worden in een aantal zones. Aan de oostzijde zal Rusland de veroverde provincies inlijven, dan zal in het midden een brede, neutrale veiligheidszone ingesteld moeten worden, en het westen van Oekraïne kan toegedeeld worden aan Polen, Hongarije en Slowakije. Moldavie neemt mijns inziens een aparte positie in. Het land zal onvoorwaardelijk een neutrale positie moeten innemen: geen NAVO-lidmaatschap of buitenlandse troepen op haar grondgebied. Moldavie is in essentie onderdeel van de neutral veiligheidszone, en het grondgebied kan wat mij betreft uitgebreid worden. Moldavie zou kunnen grenzen aan de Zwarte Zee.
Essentieel in dit model is de veiligheidszone. Deze zou Rusland maar ook Europa een garantie moeten bieden dat de vijandelijkheden niet opnieuw zullen oplaaien na enige tijd. Naar mijn oordeel is, in het grondgebied buiten Moldavie, Belarus de aangewezen partij om deze zone te beheren. Het moet voorkomen dat verbitterde patriottische Oekraïniers zullen proberen om nieuwe konflikten uit te lokken met Rusland of met Belarus.
Belarus zal voor Europa niet makkelijk te accepteren zijn en wordt door Europa gezien als behorend tot het Russische kamp. Maar Belarus heeft zich neutraal opgesteld in de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. (Het kan natuurlijk zijn dat Belarus zich onofficieel gemengd heeft in de oorlog, maar dat heeft Europa voor een deel ook.) En Europa moet niet vergeten dat het zelf ook een groot deel van het voormalige Oekraïne toegewezen krijgt.
Ik neem aan dat het idee om Oekraïne op te delen op veel weerstand zal stuiten. Mijn redenering is dat het land op dit moment al een kunstmatige eenheid vormt, slechts bijeengehouden door een konstante stroom van buitenlandse deviezen. Oekraïne is zo groot dat de wederopbouw ervan voor de Europese Unie een veel te grote opgave is. En als het land niet bijeengehouden kan worden, is het risico voor chaotische toestanden, wellicht een uitbreiding van het konflikt naar andere landen, voor Europa veel te groot. Het opdelen van het land in kleinere brokken, verspreidt de verantwoordelijkheid voor de opbouw ervan over verschillende entiteiten. De wederopbouw wordt daarmee een geloofwaardiger project.
We moeten niet vergeten dat we in een tijdperk leven waarin veel zekerheden plotseling minder zeker blijken te zijn. De Verenigde Staten, onder president Trump, leggen een claim op Groenland, en proberen alle minerale an andere bodemschatten van Oekraïne te bemachtigen. Dit lijkt me slechts een voorproefje van hetgeen ons te wachten staat als Oekraïne uiteen zal vallen. Het Wilde Westen herleeft en de sterkste overwint. Europa is een van de zwakkere partijen.
Europa zou haar vastgeroeste posities moeten verlaten en erkennen dat de tijd dringt om een realistisch plan voor de toekomst van Oekraïne op te stellen. De oorlog is verloren. NATO is dood en de Europese Unie moet ervoor waken dat haar niet eenzelfde lot staat te wachten. Realisme zou ons devies moetem zijn. De Europese Unie zal een realistische onderhanderlingspositie moeten aannemen.
Verwoordt Donald Trump de visie van Poetin zoals Kaja Kallis beweert? Misschien wel, maar wat is het probleem daarvan? We zullen toch met Rusland moeten onderhandelen om dit conflict op te lossen, en we kunnen daarom maar het beste de standpunten van Rusland kennen en serieus nemen.